مقدمه: سرمایه اجتماعی حاصل تعاملات میان انسان ها، سازمان ها و نهادهاست که مبتنی بر اعتماد و همدلی است و بواسطه مشارکت و همکاری اجتماعی تسهیل می شود. این سازه در سطوح مختلف کلان، میانی و خرد مطرح و مورد تحلیل و بحث قرار می گیرد و به همین دلیل کاربرد روزافزونی در علوم اجتماعی و همچنین در رشته های دیگر از قبیل سلامت، مدیریت، اقتصاد و سیاست پیدا کرده است. ولی در غالب پژوهشهای انجام شده، تفکیک اَشکال سرمایه اجتماعی مغفول مانده است. یکی از علل این وضع می تواند نبود ابزاری مناسب باشد که هر دو نوع درون گروهی و برون گروهی سرمایه اجتماعی را بسنجد. هدف این پژوهش، ساخت و رواسازی ابزاری برای سنجش سرمایه اجتماعی است. روش: روش مطالعه حاضر از نوع همبستگی است. مخزن گویه های اولیه با استفاده از پرسشنامه طرح سرمایه اجتماعی با 28 گویه و سرمایه اجتماعی میان گروهی (طیف سام) با 12 گویه تهیه و در بین 415 نفر از شهروندان تهرانی (189 زن و 226 مرد) در سنین 18 تا 70 سال با سطوح تحصیلی زیر دیپلم تا دکتری با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از سه پهنه اقتصادی-اجتماعی پایین، متوسط و بالا اجرا شد. به منظور بررسی تناسب داده ها برای تحلیل عاملی از آزمون کرویت بارتلت و مقیاس کایزر-میر اولکین استفاده شد. نتیجه مقدار مقیاس (KMO=0/791) کفایت نمونه گیری را نشان می دهد. روایی سازه براساس تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (برای سازگاری درونی) برآورد شد. یافته ها: از مجموع 40 گویه، نهایتا 20 گویه باقی ماند که «پرسشنامه سرمایه اجتماعی» را تشکیل می دهد و این سازه را در دو شکل درون گروهی و برون گروهی می سنجد. ساختار عاملی این ابزار از 3 عامل مرتبط با سرمایه اجتماعی درون گروهی (همدلی و تعلق، اعتماد، همکاری و مشارکت) و 2 عامل مرتبط با سرمایه اجتماعی برون گروهی (داشتن رابطه با افرادی دارای علایق متفاوت، داشتن رابطه با افرادی دارای سبک زندگی متفاوت) تشکیل شده که روی هم 58% از تغییرات سرمایه اجتماعی را تبیین می کنند. ضمن اینکه ابزار از پایایی بالا (825/0=α ) برخوردار بود. بحث: مختصات ابزار سرمایه اجتماعی آن را ابزار مناسبی برای مطالعات بعدی به منظور شناخت وضعیت انواع سرمایه اجتماعی در گروههای مختلف و نیز در زمینه سبب شناسی و پیامدهای آنها ساخته است. پیشنهاد می شود که پژوهشگران در پژوهشهای خود ازاین مقیاس در توصیف وضع سرمایه اجتماعی درون گروهی و برون-گروهی در جمعیتهای مختلف و شناسایی مداخلات ارتقادهنده انواع سرمایه اجتماعی کمک بگیرند.

تحقیقی که پیش رو است در تلاش است تا تحلیلی از رابطه سرمایه اجتماعی با تفکیک این سرمایه به سه حوزه درون گروهی، برون گروهی و ارتباطی و احساس امنیت اجتماعی ارائه دهد. در این راستا تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری تلفیقی خوشه ای و طبقه بندی شده در شهر تهران و بر اساس مناطق 22 گانه شهرداری، تدوین یافته است. نمونه تحقیق در حدود 2000 نفر و تحلیل اطلاعات توسط نرم افزارهای آماری amoss 16 and spss19، همراه بوده است. نتایج تحقیق حاکی از رابطه معنادار منطقه محل سکونت، وضعیت تاهل، گروه های شغلی و سن بر احساس امنیت اجتماعی است. در خصوص رابطه سرمایه اجتماعی و احساس امنیت، نتایج تحقیق حاکی از آن است که تاثیر مستقیم سرمایه اجتماعی درون گروهی بر احساس امنیت بسیار ضعیف و قابل چشم پوشی است. سرمایه اجتماعی درون گروهی با تاثیر منفی ای (0.36-) که بر سرمایه اجتماعی برون گروهی دارد بر احساس امنیت شهروندان تاثیرگذار است. همچنین سرمایه اجتماعی برون گروهی تاثیری مستقیم و در حدود (0.27) بر احساس امنیت داشته است. سرمایه اجتماعی ارتباطی تاثیر مستقیمی بر احساس امنیت ندارد اما با تاثیر غیرمستقیم و منفی (در حدود 0.08-) با احساس امنیت رابطه معناداری را برقرار می کند. هر چند که این اثر نیز قابل چشم پوشی است.

شناخت تاثیر پرداخت تسهیلات بانکی با رویکرد بانکداری اجتماعی بر توسعه پایدار روستایی و عشایری با میانجی-گری سرمایه اجتماعی همسو با رویکردهای نظری سرمایه اجتماعی(بوردیو)، توسعه پایدار (آمارتیاسن)، بانکداری اجتماعی(بندیکتر) و توسعه پایدار اجتماعی(مکنزی) هدف این مطالعه بود. روش کمی و ابزار پرسشنامه محقق ساخته بود که آلفای کرونباخ کل بالای 70/0، توسعه پایدار 87/0، برای سرمایه اجتماعی 84 /0و برای بانکداری اجتماعی 93 /0 بوده است. جامعه آماری، دریافت کنندگان تسهیلات بانک توسعه تعاون بود که با نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای پنج استان انتخاب و از استان های منتخب، دریافت کنندگان تسهیلات بعنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از مدل-سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد سرمایه اجتماعی بیشترین نقش را در تبیین فرایند توسعه پایدار داشته و نقش بانکداری اجتماعی در فرآیند توسعه پایدار عشایری(71 درصد)، پررنگ تر ازفرایند توسعه پایدار روستایی(34 درصد) بوده است. محیط زیست مولفه تأثیرگذار بر فرآیند توسعه پایدار بوده که بعد از آن مولفه های سود و در نهایت مردم قرار داشته اند. همچنین سرمایه اجتماعی(40 درصد) در تحقق بانکداری اجتماعی تاثیرگذار بوده است. بنابراین، می توان نتیجه گیری نمود برای اهتمام به توسعه پایدار روستایی و عشایری با مولفه های پایداری اقتصادی، پایداری محیطی و پایداری اجتماعی، توجه به مولفه های سه گانه بانکداری اجتماعی، یعنی؛ سود، مردم و محیط زیست و مولفه های پنج گانه سرمایه اجتماعی، یعنی؛ آگاهی اجتماعی، مشارکت اجتماعی، شبکه اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی حایز اهمیت است.

در سال های اخیر بحث در مورد نتایج مثبت سرمایه اجتماعی رشد چشمگیری یافته است؛ به گونه ای که از آن به عنوان حلقه مفقوده توسعه یاد می شود. در این نوشتار این باور به چالش کشیده می شود و فرض بر این است که سرمایه اجتماعی انواع گوناگون دارد و ممکن است که نوعی از آن تاثیر منفی بر توسعه داشته باشد و نوع برون گروهی آن که به روابط مبتنی بر اعتماد گروه های باز و نهادهای مدنی ارجاع داده می شود، در شرایط خاصی می تواند موجب کاهش هزینه مبادلات، اعتماد تعمیم یافته و افزایش سرمایه انسانی شود و در نتیجه تاثیر مثبت بر روند توسعه یک کشور داشته باشد. همچنین دو مفهوم متفاوت از توسعه در ارتباط با سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد. روش تحقیق مبتنی بر تحلیل ثانویه است. برای تدوین سازه ها از مراکزی چون مرکز آمار ایران، مرکز پژوهش های بازرگانی، پیمایش ملی ارزش ها و نگرش های ایرانیان، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی و برخی از تحقیقات پیشین، شاخص های متعددی انتخاب شدند، و با استفاده از نرم افزار AMOS و مدل معادلات ساختاری، فرضیات تحقیق مورد آزمون قرار گرفتند. جامعه آماری، کل ایران و واحد تحلیل استان های آن است. یافته های تحقیق نشان می دهد که رابطه منفی میان سرمایه اجتماعی برون گروهی و توسعه وجود دارد بدین گونه که هر چه میزان سرمایه اجتماعی برون گروهی در استان های کشور بیشتر باشد، میزان توسعه اقتصادی آن استان کاهش می یابد. این امر در ارتباط با سازه توسعه اقتصادی نسل دوم، شدت بیشتری دارد.

سرمایه اجتماعی نوعی انباشت که همبستگی اجتماعی، تعهد اجتماعی و در نتیجه نوعی عزت نفس و سلامتی را در افراد به وجود می آورد. فرسایش سرمایه اجتماعی و نابسامانی در سطوح کلان و خرد منبع اصلی زایش و افزایش انواع مسائل و آسیب های اجتماعی و روانی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی (درون گروهی و برون گروهی) بر سلامت روان دانشجویان دانشگاه تبریز و نحوه ارتباط بین این دو متغییر صورت گرفته است. پژوهش حاضر با روش پیمایشی انجام گرفته و جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان دانشگاه تبریز در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می باشد که در بین آنها، 300 نفر با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی مورد مطالعه قرارگرفته است. در تحقیق حاضر برای سنجش سلامت روانی از پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ-28) گلدبرگ و پرسشنامه محقق ساخته سرمایه اجتماعی استفاده شد. آزمون های آماری همبستگی پیرسون، برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین سرمایه اجتماعی (درون گروهی و برون گروهی) با سلامت روان وجود دارد و بین سرمایه اجتماعی (درون گروهی و برون گروهی) با اضطراب، اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی رابطه معناداری به صورت معکوس وجود دارد و از دیگر نتایج تحقیق اینکه بین سرمایه اجتماعی (درون گروهی و برون گروهی) با علائم جسمانی رابطه معناداری وجود ندارد.

رویکرد مدیریت اجتماع محور از جمله رویکردهایی است که اهمیت فزاینده ای در فراگرد مدیریت سرزمین دارد که در آن افراد محلی در تمامی مراحل برنامه ریزی و اجرای برنامه های مدیریتی سرزمین، فعالانه مشارکت می کنند و در مرکز تصمیم گیری ها قرار دارند. با توجه به اینکه رویکرد اجتماع محور تأثیر بسزایی بر ارتقاء سرمایه اجتماعی برون گروهی دارد، پژوهش حاضر اثر بخشی رویکرد مدیریت اجتماع محور در راستای تقویت سرمایه اجتماعی را مورد تحلیل قرار می دهد. جامعه مورد مطالعه شامل کلیه سرگروه های چهار روستای زیارت شاه، ده رضا، رستم آباد علی چارک و علی آباد هشتصد متری، از توابع شهرستان ریگان استان کرمان است که مدیریت مشارکتی مناطق خشک در این منطقه اجرایی شده است. ارزیابی سرمایه اجتماعی با استفاده از روش تحلیل شبکه و سنجش پیوند های اعتماد و مشارکت و با استفاده از شاخص های سطح کلان شبکه ذینفعان محلی صورت گرفته است. ابزار پژوهش پرسشنامه تحلیل شبکه ای بوده و تعداد 33 نفر بر اساس روش نمونه گیری شبکه کامل مورد پرسش قرار گرفتند. نتایج نشان از میزان متوسط شاخص ها در مرحله قبل از اجرا و روند مثبت و صعودی این شاخص ها به دنبال اجرای پروژه اجتماع محور و مشارکتی دارد. بنابراین اجرای پروژه مذکور منجر به اعتمادسازی و تقویت روحیه مشارکت و همکاری در بین سرگروه ها و در نتیجه تقویت سرمایه اجتماعی برون گروهی شده است که این امر اثربخشی مطلوب رویکرد اجتماع محور مدیریت سرزمین در راستای افزایش سرمایه اجتماعی برون گروهی برای مدیریت مشارکتی مناطق خشک را مورد تاکید قرار می دهد.

سرمایه اجتماعی از موضوعات مورد توجه اقتصاددانان در سالهای اخیر است که با وجود مطالعات فراوان، تعریف واحدی از آن ارایه نشده است. اما رابطه سرمایه اجتماعی و رشد اقتصادی به طور جدی بررسی شده است. در این مقاله ابتدا مفاهیم و تعاریف سرمایه اجتماعی و سپس نحوه اثرگذاری دو گانه سرمایه اجتماعی بر رشد اقتصادی بررسی می شود. بدین منظور سرمایه اجتماعی به دو گروه سرمایه اجتماعی درون گروهی و برون گروهی تقسیم و سپس با استفاده از اطلاعات پیمایشهای «ارزشها و نگرشهای ایرانیان» و «رفتارهای فرهنگی ایرانی» و بر اساس مدلهای رشد اقتصادی تاثیر این 2 متغیر بر رشد 28 استان کشور طی دوره 1379-1382 بررسی شده است. با استفاده از روش OLS مشاهده می شود که سرمایه اجتماعی درون گروهی و برون گروهی رابطه منفی دارند و همچنین سرمایه اجتماعی برون گروهی اثر مثبت و معنی دار بر رشد اقتصادی دارد و علامت سرمایه اجتماعی درون گروهی به شاخصهای سرمایه اجتماعی حساس است که می تواند مثبت یا منفی باشد.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی برون گروهی و شادی در بین شهروندان شهر تهران می پردازد. یکی از نیازهای ضروری برای انسان معاصر که در برابر فرصت ها و چالش های ناشی از پیشرفت های تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات قرار دارد، مساله شادی و شادمانی است. در این پژوهش روش تحقیق، از نوع همبستگی است و داده ها با استفاده از روش کمی (پیمایش) از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه آماری تحقیق شهروندان ساکن درشهر تهران می باشد که با استفاده از فرمول کوکران 412 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده اند. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، اطلاعات لازم توسط نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که همبستگی بالایی بین سرمایه اجتماعی برون گروهی و شادی وجود دارد. در این پژوهش فرضیه های مربوط به تحصیلات، وضعیت تاهل، درآمد، وضعیت اشتغال با شادی رابطه معنی دار و مثبتی دارند. ولی بین سن و جنسیت با شادی همبستگی وجود نداشت.

سرمایه اجتماعی یکی از مهمترین عنصر حیاتی توسعه و انسجام بخش جامعه می باشد، امنیت نیز یکی از نیازهای اساسی و شاخصه های کیفیت زندگی محسوب می شود و تداوم هر جامعه مرهون حفظ و بقاء امنیت است.هدف این پژوهش بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر امنیت اجتماعی با روش تحقیق پیمایشی می باشد. در چارچوب تئوری از نظریه های گیدنز و در مواردی به تئوری وولکاک و نارایان تاکید شده است. جامعه آماری شامل کلیه زنان و مردان واقع در گروه سنی 45-18 سال شهر جهرم می باشد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 410 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده اند. داده های لازم با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تصادفی جمع آوری شد. روایی سوالات با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت و با استفاده از تحلیل عاملی تعیین اعتبار گردید و سپس با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی ارتباط هر یک از متغیرها با امنیت اجتماعی سنجش و تجزیه و تحلیل شد.نتایج آزمون تحلیل واریانس نشان می دهد که بین تحصیلات پاسخگویان با امنیت اجتماعی تفاوت معناداری مشاهده می شود . نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان می دهد که بین تعداد فرزندان، سرمایه اجتماعی درون گروهی و مشارکت اجتماعی به عنوان متغیر های مستقل با امنیت اجتماعی رابطه معنادار وجود دارد. بر اساس داده های رگرسیونی متغیرهایی پیوند خانوادگی، مشارکت اجتماعی و گروه گرایی بر امنیت اجتماعی تاثیر دارند.